Bảo hiểm xã hội (BHXH) không chỉ là nghĩa vụ của người lao động và người sử dụng lao động, mà còn là quyền lợi chính đáng, mang đến sự bảo vệ toàn diện trước những rủi ro ngắn hạn và đảm bảo cuộc sống dài hạn khi về già.
Theo Luật BHXH 2024, có 5 chế độ cơ bản được chi trả gồm: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất. Mỗi chế độ đều có công thức tính cụ thể, minh bạch, giúp người tham gia dễ dàng nắm bắt và chủ động bảo vệ quyền lợi của mình.
Công thức tính 5 chế độ cơ bản của bảo hiểm xã hội
1. Chế độ ốm đau
Khi người lao động nghỉ việc do ốm đau, tai nạn hoặc phải điều trị, chế độ ốm đau sẽ hỗ trợ một phần thu nhập để giảm bớt gánh nặng tài chính.
Công thức tính được quy định như sau:
- Mức hưởng/tháng = 75% × Mức lương bình quân đóng BHXH của tháng liền kề trước khi nghỉ.
- Thời gian nghỉ tùy theo số năm đã đóng BHXH và môi trường làm việc.
- Ví dụ: Nếu bạn có mức lương đóng BHXH 8 triệu đồng, nghỉ 10 ngày do bệnh, thì trợ cấp ốm đau được tính = (8 × 75% × 10) / 24 = 2,5 triệu đồng.
2. Chế độ thai sản
Chế độ thai sản mang đến quyền lợi đặc biệt cho lao động nữ khi sinh con. Người lao động nữ được hưởng 100% mức bình quân tiền lương đóng BHXH của 6 tháng gần nhất trước khi nghỉ việc. Thời gian nghỉ chế độ là 6 tháng, trường hợp sinh đôi trở lên thì từ con thứ hai sẽ được cộng thêm 1 tháng nghỉ. Ví dụ: Nếu chị T có mức lương bình quân đóng BHXH 6 tháng gần nhất là 10 triệu đồng, thời gian nghỉ 6 tháng, thì số tiền được hưởng là 10 × 6 = 60 triệu đồng.
3. Chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp
Đây là chế độ hỗ trợ người lao động khi bị suy giảm khả năng lao động do tai nạn trong quá trình làm việc hoặc mắc bệnh nghề nghiệp. Có 2 hình thức hưởng:
-
Hưởng một lần: Tiền lương bình quân × (5% × số năm đóng BHXH, tối thiểu 2 tháng lương).
-
Hưởng hằng tháng: % suy giảm khả năng lao động × mức lương bình quân.
Nếu suy giảm ≥ 31% sẽ được hưởng hằng tháng, còn dưới 31% sẽ hưởng một lần. Ví dụ: Người lao động có mức lương bình quân 9 triệu đồng, bị suy giảm 40% khả năng lao động thì mức hưởng hàng tháng là 40% × 9 = 3,6 triệu đồng/tháng.
4. Chế độ hưu trí
Chế độ hưu trí chính là “điểm tựa vàng” khi người lao động về già. Lương hưu được tính theo công thức:
- Lương hưu hàng tháng = Tỷ lệ % × Mức lương bình quân tháng đóng BHXH.
- Tỷ lệ % được quy định: nam đóng đủ 20 năm = 45%, sau đó mỗi năm tăng thêm 2% (tối đa 75%); nữ đóng đủ 15 năm = 45%, sau đó mỗi năm tăng thêm 2% (tối đa 75%).
- Ví dụ: Anh Đ đã đóng BHXH 26 năm, mức lương bình quân là 11 triệu đồng.
- Tỷ lệ hưởng là 45% + (26 – 20) × 2% = 57%. Lương hưu hằng tháng = 57% × 11 = 6,27 triệu đồng/tháng.
5. Chế độ tử tuất
Chế độ tử tuất là sự bảo đảm để gia đình người lao động có nguồn hỗ trợ tài chính khi rủi ro xảy ra. Bao gồm hai phần:
-
Trợ cấp mai táng: Bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng người lao động mất.
-
Trợ cấp tuất: Có thể hưởng một lần hoặc hằng tháng tùy đối tượng thân nhân. Ví dụ: Người lao động đóng BHXH 20 năm, mức lương bình quân 10 triệu đồng. Trợ cấp tuất một lần = 20 × 1,5 × 10 = 300 triệu đồng, chia cho thân nhân.
Lợi ích khi tham gia BHXH
Việc tham gia BHXH không chỉ là sự tuân thủ pháp luật mà còn là sự bảo vệ thiết thực cho mỗi người. Trong ngắn hạn, BHXH giúp bạn an tâm khi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động. Về dài hạn, bạn có lương hưu ổn định và chế độ tử tuất cho thân nhân. Đặc biệt, lương hưu được Nhà nước điều chỉnh tăng hằng năm và khi nghỉ hưu, người lao động được cấp thẻ BHYT miễn phí, giảm gánh nặng chi phí y tế khi tuổi già.
So sánh BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện
-
BHXH bắt buộc: Do người lao động và người sử dụng lao động cùng đóng, quyền lợi đầy đủ hơn, bao gồm cả chế độ thai sản, tai nạn lao động, hưu trí và tử tuất.
-
BHXH tự nguyện: Do cá nhân tự đóng, quyền lợi hạn chế hơn, chỉ có chế độ hưu trí và tử tuất.
Tham gia BHXH không phải là “mất tiền” mà là một khoản đầu tư cho sự an toàn của bạn và gia đình. Nếu có điều kiện, hãy tham gia BHXH bắt buộc khi đi làm, hoặc tối thiểu tham gia BHXH tự nguyện để có lương hưu khi về già, tránh rủi ro tuổi già không có trợ cấp. Đừng bỏ lỡ quyền lợi chính đáng của mình, bởi BHXH chính là giải pháp tài chính an toàn và bền vững.
Doanh nghiệp của bạn cần tư vấn về chế độ bảo hiểm xã hội, liên hệ trung tâm Kế toán Việt Anh để nắm rõ hơn về việc tham gia và chi trả bảo hiểm.
